Kadın, erkek hemen herkes yaşamının bir döneminde bir bebek sahibi olmak ister ve bunun doğal yolla olması herkes için çok önemlidir. Bir süre denemeye rağmen gebelik elde edilememe durumunda ise kısırlıktan bahsedilir. Kısırlık, yani infertilite kadın ya da erkeğin doğal yolla bebek sahibi olamaması olarak tarif edilebilir.  Kısırlık durumu, hiç bebek sahibi olamama veya daha önceden bir bebek olduğu halde sonrasında tekrar bebek istediği halde farklı sebeplerden dolayı gebelik oluşmamasıdır. Kısırlık kadından ya da erkekten kaynaklanan sorunlarla ilişkili olabilir. Ancak kadınların yaşla ve başka sağlık sorunlarıyla bağlantılı olarak kısırlık sorunu ile daha sık karşılaştığı, toplumlarda kadın kısırlığının daha yaygın olduğu söylenebilir.

Bir süre denemeye rağmen gebelik gerçekleşmeyince çiftler bu sorunun kendilerinde olmasından dolayı çok derin endişe duyarlar. Ancak kısırlık nadir görülen bir durum değildir. Tüm kadınların yaklaşık olarak % 25’inde ilerleyen yaşlarda, yani 35 yaşından sonra kısırlık görülür. Daha erken yaşlarda ortaya çıkan kısırlık durumu ise üreme yolları ve organlarıyla ilgili farklı sorunların bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Kısırlık, bir çiftin doğal yolla gebelik elde edememesi durumudur. Fakat bu kararın verilebilmesi için de 35 yaşın altındaki kadınların ortalama 1 yıl, 35 yaşın üzerindekilerinse 6 ay kadar düzenli aralıklarla korumasız cinsel ilişki yaşaması önerilir. Zira yeni evli bir çiftin ilk 3 aylık dönemde gebelik elde etme şansı ortalama % 57 iken, 6 aylık bir süreçte ise bu şans %72’ye çıkar. 1 yıllık bir düzenli korumasız cinsel ilişkinin ardından % 85 oranında gebe kalma şansından bahsedilebilir. Ancak aradan 1 yıl geçtiği halde gebelik elde edilemediyse üreme ile ilgili bir sorunun varlığından şüphe edip doktora başvurmakta fayda vardır.

Kısırlık teşhisi için doğru zaman hangisi?

Genç çiftler, yani kadının 35 yaşın altında olduğu çiftler kısırlıktan endişe edip doktora gitmek için aceleci davranmamalılar. Özellikle de çiftin yaşı 25 civarında ise kısırlık tetkiklerine başlamak için acele etmeye gerek yoktur. Bunun için 1 -2 yıl beklemekte sakınca yoktur. Ancak yaşları 30’u geçmiş, hatta 35 civarında olan hastalar bir an önce kısırlık teşhisi için sağlık kurumuna başvurmalılar.

Kısırlık sebepleri nelerdir?

Tüm kısırlık vakaları değerlendirildiğinde genel olarak erkekten kaynaklı kısırlıklar % 25 – 45 oranında iken, kadına bağlı olan kısırlıklar ise % 40 – 55 oranındadır. Bununla birlikte her iki bireyde de kısırlığın söz konusu olduğu vakalar ise % 10 – 15 oranındadır. Ayrıca kadın ve erkek her ikisi de incelendiği ve kısırlığa sebep olacak bir etken bulunamadığı halde gebelik elde edilemeyen çiftlerin oranı ise % 10 – 15 civarındadır. Bu tür vakalara sebebi belirlenemeyen kısırlık adı verilir.

Kadın kısırlığının sebepleri nelerdir?

• Yumurtlama bozuklukları

Üreme çağındaki kadınların normal şartlarda ayda bir kez yumurtlamaları beklenir. Yumurtlamanın seyrek olması, düzensiz aralıklarla gerçekleşmesi ya da hiç olmaması yumurtlama bozukluğu olarak ifade edilir. Adet düzensizliği yumurtlama bozukluklarının ilk belirtisi olabilir. Yumurtlama bozukluğunun başlıca nedeni yumurtlamayı sağlayan hormonların düzensiz ve az salgılanmasıdır. Bununla birlikte her hangi bir sebeple yumurtalıklarda çok sayıda kist oluşması durumu olan Polikistik Over Sendromu da yumurtlama bozukluklarına ve dolayısıyla da kısırlığa sebep olabilir.

• Fallop tüplerinin hasarlı veya tıkalı olması

Kadında gebelik oluşması için öncelikle sperm ve yumurtanın birleşip döllenmenin gerçekleşmesi gerekir. Bunun için de kadının fallop tüplerinin (Tuba uterina) sağlıklı ve açık olması gerekmektedir. Kadının çeşitli enfeksiyonlar ve geçirilen cerrahi operasyonların yol açtığı karın içi yapışıklıklar, rahim içi dokusunun vücutta başka bir bölgede oluşması (endometriozis) gibi sebeplerle tüpler tıkanır ya da hasar görür. Böyle bir durumda yumurtalıktan salınan yumurtanın rahim içine ulaşması engellendiği için kısırlık söz konusu olur.

• Endometriozis

Kadınlarda rahmin yüzeyinde, bağlarında, tüplerde ve yumurtalıklarda normal dışı bir şekilde rahim içi dokusu oluşması sorunu endometriozis olarak adlandırılır. Kadının aylık rutin olarak yaşadığı adet döneminde meydana gelen kanamada, kan tam anlamıyla vücut dışına atılamayabilir ve dolayısıyla da bu bölgede yapışıklık ve iltihap oluşur. Bu tür bir durumda da kısırlık söz konusu olur.

• Rahim ağzı problemleri

Kadının rahim ağzında doğuştan gelen ya da sonradan meydana gelen yapısal bozukluklar, bu alandaki polip veya miyomlar ve tedavi için uygulanan cerrahi operasyonlar da kadında kısırlık sebebi olabilir. Ayrıca hormonların dengesiz salgılanmasıyla da rahim ağzı salgısında oluşan bozukluklar spermlerin genital yoldan yumurtaya ulaşmasını zorlaştırır ve dolayısıyla da doğal yolla gebe kalmak mümkün olmayabilir.

• Düşük yumurta rezervi  

Kadının üremesini sağlayan belirli bir yumurta kapasitesi vardır. Kadının yaşının ilerlemesi, kullanılan ilaçlar, çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde uygulanan cerrahi operasyonlar yumurta rezervini azaltır. Yumurta rezervi az olan kadınların da doğal yolla gebe kalması zorlaşır.

• Rahim ya da yumurtalık ameliyatları

Rahimde ortaya çıkan miyom ya da polip gibi iyi huylu oluşumların cerrahi operasyonla alınması esnasında bu bölgede yapışıklıklar ve hasarlar oluşabilmektedir. Bu tür sorunlar da doğal yolla gebeliğe engel olabilmektedir. Bununla birlikte bazı sorunlardan dolayı yumurtalığın alınması kısırlığa sebep olabilir.

• İlerleyen yaş

Kadınlarda gebe kalabilmek için üreme fonksiyonlarının çok iyi çalışıyor olması gerekir. Bu fonksiyonlar da kadınlarda en iyi şekilde 20 – 30 yaşlar arasında çalışır. 35 yaştan sonra ise doğal yolla gebe kalmak zorlaşır.

Erkek kısırlık nedenleri

Kadınların gebe kalabilmesinde yaş çok önemli bir faktörken genellikle erkeklerde bu sorun çok daha az etkilidir. Erkekler için sperm sayısını ve kalitesini düşüren faktörler, erkeğin hiç sperminin olmaması kısırlık sebebi olabilir. Erkeklerde özellikle;

• Aşırı sıcak ortamda çalışmak veya uzun süre bulunmak,
• Tüm gün oturarak çalışmak,
• Kimyasal maddelere maruz kalmak,
• Uzun süreli olarak ilaç kullanmak,
• Aşırı miktarda alkol ve sigara tüketmek kısırlığa sebep olur.