Ertesi gün hapı, acil doğum kontrol (kontrasepsiyon) yöntemlerinden bir tanesidir. Ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki sonrası ya da doğum kontrol yönteminin başarısız olması sonucu gebeliği engellemek için kullanılmaktadır.

Ertesi gün hapı, gebeliğe karşı korunmada etkili bir yöntem olsa da birincil doğum koruma yöntemi olarak sürekli kullanılmamalıdır. Cinsel ilişkiden sonra genelde beş gün içinde kullanılması tavsiye edilen bu haplar, ilişki sonrası ne kadar erken kullanılırsa etkinliği o kadar yüksek olacaktır.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Çalışır?

Gebelik, cinsel ilişkiden hemen sonra gerçekleşmez. Bu nedenle ilişkiden sonra birkaç gün içerisinde gerekli önlemler alındığında gebeliği engellemek mümkün olabilmektedir.

Sperm, kadının vücuduna girdikten sonra 6 güne kadar canlı kalabilmekte ve bu süreçte yumurta ile karşılaşmayı beklemektedir. Sperm kadının vücudundayken yumurtlama gerçekleşirse sperm ve yumurta bir araya gelerek gebeliği meydana getirebilir.

Ertesi gün hapları, yumurtalıkların yumurta bırakmasını geçici olarak engel olarak çalışmaktadır. Hapın etkinliğini adet döngüsünün hangi döneminde olduğunuz ve korunmasız ilişkinin ne zaman gerçekleştiği gibi faktörler de etkilemektedir. Yumurtlama süreci halihazırda başladıysa ertesi gün hapı etkinlik gösteremeyecektir.

Bu nedenle ertesi gün hapını kullanacaksanız, zamanlamanız önemlidir. Yumurtlamanın tam olarak ne zaman gerçekleştiğini bilmek mümkün olmadığı için korunmasız ilişki sonrası ertesi gün hapını en kısa sürede almak önemlidir.

Ertesi Gün Hapı Ne Kadar Korur?

Etken maddesi levonorgestrel olan ertesi gün haplarını korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat içerisinde almak gerekir. Etken maddesi ulipristal asetat olan hapların ise korunmasız cinsel ilişkiden sonra 120 saat içerisinde alınması gerekir.

Her iki etken madde de yumurtlamadan önceki dönemde alındıklarında etkili olmaktadır. Bu nedenle ertesi gün haplarını korunmasız ilişki sonrası en kısa sürede almak en iyisi olacaktır.

Yumurtlama, luteinleştirici hormon (LH) seviyelerinin artması ile başlatılmaktadır. Levonorgestrel, LH seviyeleri yükselmeye başladıktan sonra etkinlik göstermemektedir. Ulipristal asetatın ise döngünün ilerleyen dönemlerinde de etkinliği devam etmektedir.

2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre ulipristal asetat içeren ertesi gün hapı kullanan kadınların yüzde 1 ila yüzde 2’sinin, korunmasız ilişkiden sonra hamile kaldıkları görülmüştür. Levonorgestrel içeren haplarda ise bu oranın yüzde 0,6 ila yüzde 2,6 olduğu tahmin edilmektedir.

Ertesi gün haplarının etkinliği, kadının Vücut Kitle İndeksinin yüksek olması durumunda azaldığı bilinmekle birlikte oranın ne kadar düştüğü tam olarak bilinmemektedir.

Ertesi gün haplarının koruyuculuğu, levonorgestrel içeren hapları aldıktan 3 saat ve ulipristal içeren hapları aldıktan 3 saat sonra kusma halinde azalabilmektedir. Bu nedenle bu süre içerisinde hapları kustuysanız, bir doz daha almanız tavsiye edilmektedir.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Alınır?

Ertesi gün hapını, prospektüste yazan talimatlara göre almanız gerekir. Levonorgestrel içeren hapları ilişkiden sonra 72 saat içinde almanız gerekirken ulipristal asetat içeren hapları ise 120 saat içerisinde almanız gerekmektedir.

Ertesi gün hapı aldıktan sonra başka bir doğum kontrol yöntemi kullanmıyorsanız, cinsel ilişkiye girmekten kaçınmalısınız. Ertesi gün hapları gebeliğe karşı uzun süreli koruma sağlamamaktadır. Bu yüzden hapı aldıktan sonra korunmasız ilişkiye girmeniz halinde hamile kalabileceğinizin farkında olmalısınız.

Ertesi Gün Hapı Adet Düzenini Bozar mı?

Ertesi gün hapı kullandığınız ay adetiniz bir hafta kadar gecikebilir. Bununla birlikte adetiniz 3-4 hafta gecikirse gebelik testi yapmanız gerekecektir.

Ertesi gün haplarında bulunan hormonlar, adet düzenini farklı şekillerde etkileyebilmektedir. Bazı kadınlar adet döngülerinde hiçbir değişiklik görmezken bazıları ise adet gecikmesi ya da aşırı kanama gibi belirtilerle karşılaşabilmektedir.

Ertesi gün hapı aldıktan sonra bazı kadınlarda adet gecikmesi olmazken bazılarında adet kanaması daha erken ya da daha geç gelebilir. Bununla birlikte adet kanamasının süresinde de değişiklikler görülebilir. Örneğin, yumurtlamadan önce alınan ertesi gün hapının, adet kanamasının daha uzun sürmesine neden olduğunu gösteren araştırmalar bulunmaktadır.

Ertesi gün hapı kullandıktan sonra adet olduğunuzda kanamanızın normalden daha uzun sürdüğünü fark etmeniz de mümkündür. Yoğun kanamanın genelde bir adet döngüsü içerisinde birden fazla ertesi gün hapı kullanma durumunda meydana geldiği düşünülmektedir.

Ertesi Gün Hapının İşe Yaradığı Nasıl Anlaşılır?

Ertesi gün haplarının etkinliği, korunmasız ilişkiden sonra ne kadar erken alınırsa o kadar fazla olacaktır. Ancak hapın işe yaramadığını düşünüyorsanız, bunu anlamanızın tek yolu gebelik testi yapmaktır.

Adet döngünüzü takip ediyorsanız, adetiniz bir hafta geciktikten sonra gebelik testi yapabilirsiniz. Bununla birlikte adet döngünüzü takip etmiyorsanız, hapı aldıktan üç hafta sonra test yapmayı düşünebilirsiniz.

Evde gebelik testleri, idrardaki hCG hormonunu tespit ederek çalışmaktadır. Bu hormon, hamile kaldıktan sonra birkaç gün içinde vücutta üretilmeye başlanır. Testin çok erken yapılması halinde idrarda yeterince hCG olmayacağı için testin yalancı negatif sonuç vermesi mümkündür. Bu nedenle negatif sonuç aldığınız halde yine adet olmadığınızı görürseniz, tekrar gebelik testi yapmak isteyebilirsiniz.

Tekrar gebelik testi yaptığınızda sonuç yine negatif geldiyse adet gecikmesinin nedenini öğrenmek adına doktorunuzu ziyaret edebilirsiniz.

Evde yaptığınız gebelik testinin sonucu pozitif geldiyse de doktorunuzu ziyaret etmeli ve kanda gebelik testi yaptırmalısınız. Sonuç yine pozitif geldiyse önünüzdeki se

çenekler hakkında doktorunuzla konuşabilirsiniz.

Ertesi Gün Hapı Zararları

Ertesi gün hapı, korunmasız ilişki sonrası gebeliği engellemek için etkili bir yöntem olmakla birlikte düzenli olarak kullanılmaması gerekir. Ayrıca ertesi gün hapının gebeliğe karşı yüzde yüz koruma sağlamayacağının ve cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumayacağının farkında olmak gerekir.

Bununla birlikte ertesi gün hapının kullanılamayacağı bazı durumlar da bulunmaktadır:

• Ertesi gün hapının içerisindeki bileşenlere alerjik olmak
• Ertesi gün hapının etkinliğini azaltabilecek ilaçlar kullanıyor olmak
• Aşırı kilo ya da obezite durumunda da ilacın gebeliği engellemedeki etkinliği azalabilmektedir.

Ertesi gün hapını kullanmadan önce kadının hamile olmadığından emin olması da önemlidir. İlaçta bulunan maddelerin anne karnındaki gelişmekte olan bebek üzerindeki etkileri bilinmediği için gebelik durumunda ertesi gün hapı kullanmamak gerekir.

Ertesi gün hapının risklerinin yanı sıra bazı yan etkileri de olabilmektedir. Ertesi gün hapı kullandıktan sonra yaşayabileceğiniz yan etkilerden bazıları şu şekildedir:

• Mide bulantısı ya da kusma
• Baş dönmesi
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• Göğüslerde hassasiyet
• Ara kanama ya da normalden şiddetli adet kanaması
• Alt karın ağrısı ya da kramp

Kaynaklar

“Morning-after Pill – Mayo Clinic.” Mayo Clinic, 19 June 2020, www.mayoclinic.org/tests-procedures/morning-after-pill/about/pac-20394730#:%7E:text=Plan%20B%20One%2DStep%20is,from%20implanting%20in%20the%20uterus.

NHS website. “How Effective Is Emergency Contraception?” Nhs.Uk, 18 Nov. 2021, www.nhs.uk/conditions/contraception/how-effective-emergency-contraception.

—. “How Effective Is Emergency Contraception?” Nhs.Uk, 18 Nov. 2021, www.nhs.uk/conditions/contraception/how-effective-emergency-contraception.

Sharkey, Lauren. “How Late Can Your Period Be After Taking Plan B?” Healthline, 16 Dec. 2020, www.healthline.com/health/healthy-sex/how-late-can-your-period-be-after-taking-plan-b.

“What Kind of Emergency Contraception Is Best For Me?” Planned Parenthood, www.plannedparenthood.org/learn/morning-after-pill-emergency-contraception/which-kind-emergency-contraception-should-i-use#:%7E:text=Morning%2Dafter%20pills%20work%20by,how%20well%20it%20prevents%20pregnancy. Accessed 8 Apr. 2022.