Subfertilite ve infertilite genelde birbirleri yerine kullanılan kavramlar olsa da aynı şey değillerdir. Subfertil çiftlerde gebe kalmada gecikme söz konusudur. İnfertil çiftlerde ise bir yıl kadar korunmasız ilişki yaşanmasına rağmen gebelik gerçekleşememektedir.

Subfertil çiftlerin doğal olarak bebek sahibi olma imkanları bulunsa da bu süreç uzayabilmektedir. İnfertil çiftlerin ise ilaçla ya da ek diğer yöntemlerle müdahale edilmeksizin bebek sahibi olabilmeleri pek mümkün değildir.

Bu konuda yapılan araştırmalara göre çiftlerin çoğu 12 ay boyunca düzenli olarak korunmasız cinsel ilişki yaşamaları halinde gebelik doğal yollarla gerçekleşmektedir. Bu nedenle genellikle 35 yaşın altında olan çiftlerin 12 ay boyunca ve 35 yaşın üzerinde olan çiftlerin ise 6 ay boyunca denedikten sonra gebeliğin gerçekleşememesi halinde bir uzmana başvurmaları önerilmektedir.

Subfertilite Nedir?

Subfertiliteden biraz daha detaylı bahsetmek gerekirse subfertititenin söz konusu olması için şu şartların sağlanması gerekmektedir:

• Gebelik için korunma olmadan vajinal ilişki gerçekleşmesine rağmen gebelik gerçekleşememiştir.
• Düşük ve ölü doğum gibi durumlar gebelik sayıldığı için bunları yaşayan çiftlerde subfertilite söz konusu değildir.
• Gebeliğin gerçekleşmesi için gerekli olan düzenli cinsel ilişkiden kasıt her ay yumurtlama döneminde birkaç kez ilişkiye girilmiş olmalıdır.

Subfertilite, primer ve sekonder olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:

• Primer subfertilitede kadın daha önce hiç gebe kalmamıştır ve erkek ise daha önce hiçbir kadını gebe bırakmamıştır.
• Sekonder subfertilitede kadın daha önce hamile kalmamış olsa da şimdi hamile kalamamaktadır veya erkek daha önce bir kadını gebe bırakmıştır.

Çoğu zaman çiftlerin gelecekte doğal yollarla bebek sahibi olma ihtimalleri tam olarak bilinemeyeceği bu kişilerin durumları subfertilite olarak isimlendirilmektedir.

Subfertilite Nedenleri

Subfertilite kadında, erkekte ya da her ikisinde bulunabilir. Kadınların subfertil olmasının ardında genelde anovulasyon, tüplerde tıkanıklık ve rahim anomalileri yer almaktadır. Bununla birlikte bazen miyomların çok büyük olması ya da Asherman sendromu da subfertiliteye yol açabilmektedir. Erkeklerde ise sperm kalitesinin az olması ya da cinsel anlamda yaşanan zorluklar subfertilite nedeni olabilmektedir.

Anovulasyon

Anovulasyon, yumurtlamanın olmaması anlamına gelmektedir. Normalde gebelik için yumurta olması gerekir. Düzenli adet döngüsüne sahip kadınların çoğu her ay bir tane yumurta üretir ve bu sayede gebe kalma şansına sahiptir. Yumurtlamaya engel olan durumlardan bazıları şu şekildedir:

Polikistik over sendromu (PKOS): Üreme sisteminde çok sayıda küçük folikülün geliştiği ancak hiçbir folikülün olgunlaşamadığı ve çatlayamadığı durumdur. PKOS genelde adet döngüsü 35 günden uzun süren kadınlarda ve bazense obez kadınlarda görülmektedir.

Hiperprolaktinemi: Beyindeki hipofiz bezinin çok fala prolaktin üretmesidir. Hiperprolaktinemi durumunda göğüslerde süt üretimi görülür ve adet döngüleri düzensizdir.

Aşırı kilo kaybı ve stres: Aşırı ve hızlı kilo veren kadınlarda yumurtlama olmaması mümkündür.

Hormonal dengesizlikler: Hipotiroidi ve hipertiroidi gibi sorunlarda adet düzensizlikleri ve yumurtlamama görülebilmektedir.

Yumurtalıklarda şiddetli enfeksiyon: Yumurtalıkların fonksiyonları tamamen yok olabilir ve yumurtlama gerçekleşemeyebilir.

Tüplerde tıkanıklık

Tüplerde tıkanıklık genelde cinsel yolla bulaşan hastalıklardan sonra görülmektedir. Bu kişilerin dış gebelik geçmişi bulunabilir. Fallop tüplerinde tıkanıklık olması halinde yumurta ile sperm bir araya gelemeyeceği için gebelik gerçekleşmeyecektir.

Rahim anomalileri

Rahim, gebeliğin gerçekleşmesiyle bebeğin büyüdüğü yerdir. Rahimdeki anomaliler ya da kusurlar, kadının gebe kalma becerisini etkileyebilir. Bu sorunlar doğuştan olabileceği gibi sonradan gelişen bir durumdan da kaynaklanabilir.

Rahim anomalilerinden bazıları şu şekildedir:

• Bir doku nedeniyle rahmin ikiye ayrılmış olması (septat rahim)
• Rahimde bir yerine iki boşluk olması (bikornuat rahim)
• Rahmin her biri kendi açıklığına sahip iki küçük boşluğa sahip olması (çift rahim)
• Rahmin içinde ya da üzerinde anormal büyümeler olan miyomların olması

Spermle ilgili sorunlar

Sperm üretiminde ya da fonksiyonunda anormallikler olması subfertiliteye yol açabilir. Aşağıdaki faktörler dahil olmak üzere pek çok şey spermle ilgili sorunlara neden olabilir:

• Bel soğukluğu
• Klamidya
• HIV
• Diyabet
• Kabakulak
• Kanser ve kanser tedavisi
• Varikosel
• Genetik kusurlar

Spermin taşınmasıyla ilgili sorunlar

Spermin taşınmasıyla ilgili sorunlar gebeliğin gerçekleşmesini zorlaştırabilir. Aşağıdaki sorunlar spermin taşınmasını zorlaştırabilir:

• Kistik fibrozis gibi genetik sorunlar
• Erken boşalma
• Testislerde yaralanma ya da hasar
• Testislerde tıkanıklık gibi yapısal kusurlar

Subfertilite Nasıl Teşhis Edilir?

Subfertilite teşhisi için bir uzmana görünmeniz gerekir. Bu sayede sizin ve partnerinizin tıbbi ve cinsel geçmişini değerlendirmek mümkün olacaktır.

Doktora gittiğinizde fiziksel muayeneden de geçmeniz gerekebilir. Bu genelde kadınlar için pelvik muayeneyken erkeklerde ise cinsel organların kontrol edilmesini gerektirir.

Doğurganlığın değerlendirilmesi için birtakım testler yapılması gerekecektir. Kadınlar için yapılacak testler arasında şunlar bulunabilir:

• Üreme organlarını kontrol etmek için transvajinal ultrason
• Yumurtlamayla ilgili hormonları ölçmek için kan testi
• Fallop tüplerinin ve rahmin durumunu görmek için rahim filmi
• Yumurtaların kalitesini ve sayısını kontrol etmek için yumurtalık rezerv testi

Erkekler için yapılacak testler arasında ise şunlar bulunabilir:

• Semen analizi
• Testosteron dahil olmak üzere hormon testleri
• Ultrason gibi görüntüleme testleri
• Doğurganlığı etkileyebilecek genetik kusurlar varsa bunları tespit etmek için genetik testler
• Anomalileri saptamak için testis biyopsisi

Subfertilite Tedavisi

Subfertitilite, infertiliteden (kısırlık) farklı olduğu için kadının doğal yolla gebe kalması mümkündür. Bu nedenle subfertilite tedavisinde çiftlerin yaşam tarzlarında değişiklik yaparak ve bazı noktalara dikkat ederek bebek sahibi olmaları mümkün olabilir.

Subfertil çiftler aşağıdakilere dikkat ederek bebek sahibi olma şanslarını arttırabilir:

• Sigara içmek hem erkekte hem de kadında doğurganlığı etkilediği için sigarayı bırakın.
• Aşırıya kaçmadan ölçülü bir şekilde egzersiz yapın.
• Bazal vücut sıcaklığınızı ve rahim ağzı sıvınızı yakından takip edin.
• Cinsel ilişki sıklığını yumurtlama dönemine göre ayarlayın.
• Obezite doğurganlığı etkileyebildiği için kilo fazlanız varsa kilo verin.
• Sperm hareketliliğini etkileyebileceği için kayganlaştırıcı kullanmaktan kaçının.
• Testisleri aşırı sıcağa (sauna gibi) maruz bırakmayın.

Yukarıdaki ipuçları gebelik konusunda işe yaramadıysa bir uzmana giderek kullanabileceğiniz doğurganlık ilaçları ve prosedürler hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Doğal Yolla Gebe Kalmayı Ne Kadar Denemek Gerekir?

35 yaşın altındakilerin bir yıl ve 35 yaşın üzerindekilerin altı ay kadar denedikten sonra kısırlık tedavilerine başvurmayı düşünmeleri gerekir. Ancak bazı durumlarda daha fazla beklemek ve daha fazla deneme yapmak gerekebilir.

Doğal yolla gebe kalmayı ne kadar süre denemeniz gerektiği konusunda doktorunuz yardımcı olacaktır. Bu konuda kesin bir süre söylemek zor olsa da aşağıdaki durumlarda doğal yolla gebe kalmayı bir süre daha denemek isteyebilirsiniz:

• 35 yaşından gençseniz
• İki yıldan az bir süredir doğal yolla gebe kalmaya çalışıyorsanız
• Sizin ve partnerinizin doğurganlıkla ilişkili olarak yapılan testlerde sonuçlarınız normal çıktıysa

35 yaşın üzerindeki çiftler için tedaviye daha erken başlamaları gerekebilir. 35 yaşından sonra yaş ile bağlantılı olarak gebe kalmanın daha uzun süre alabileceği bir gerçek olsa da bu yaştan sonra doğurganlık doğal olarak azalmaya başladığı için ne kadar beklenirse tedavinin başarılı olma şansı o kadar azalabilir. Bu nedenle tüm sonuçlarınız normal geldiyse ve doğal yolla gebe kalmayı denemeye devam etmeyi düşünüyorsanız doktorunuzla konuşmalı ve sizin için en iyisinin ne olduğu hakkında bilgi sahibi olmalısınız.

Kaynaklar

Beekhuizen, Heleen van, et al. A Textbook of Gynecology for Less-Resourced Locations. Van Haren Publishing, 2012.

Santos-Longhurst, Adrienne. “What to Know About Subfertility and How to Increase the Odds of Conception.” Healthline, 13 May 2019, www.healthline.com/health/subfertility.

“Subfertility and Infertility Causes and Treatment Options.” Verywell Family, 20 Apr. 2020, www.verywellfamily.com/subfertility-1960142.