Azospermi, menide hiç sperm bulunmaması anlamına gelmektedir. Menide hiç sperm bulunmamasının nedeni üreme sisteminde, hormonlarda, ejakülasyonda ya da testislerin yapısında veya işlevinde bulunan sorunlardan kaynaklanabilmektedir.

Kısırlığa neden olan faktörlerin pek çoğu tedavi edilebilmekte ve bebek sahibi olmak mümkün olabilmektedir. Azospermi durumunda bebek sahibi olmak için canlı spermlerin alınarak yardımcı üreme teknikleriyle kullanılabilmesi mümkündür.

Erkek Üreme Sistemi Nasıldır?

Azopermi, menide ölçülebilir seviyelerde sperm olmamasıdır. Azospermi, erkeklerde kısırlık görülmesine yol açabilmektedir.  Azospermiyi daha iyi anlamak adına erkek üreme sistemine ve meni ile spermin nasıl üretildiğine aşağıda göz atabilirsiniz.

Testisler: Spermatogenez adı verilen bir süreçte sperm (erkek üreme hücreleri) üretir.

Seminifer tübül: Testis dokusunun çoğunu oluşturan küçük tüplerdir.

Epididim: Testislerin arkasında bulunan, olgunlaşmış spermlerin taşındığı ve depolandığı yerdir.

Vas deferens: Epididimden pelvise uzanan ve sonrasında kıvrılarak seminal vezikül içine giren kastan oluşan bir tüptür.

Seminal vezikül: Menideki sıvının büyük bir kısmını üreten ve depolayan, tüp şeklinde bir bezdir. Vas deferens ile birleşen seminal kanalı oluşturmak için daralan bir yapıya sahiptir.

Ejakülatör kanal: Seminal vezikül kanalın, vas deferens ile birleşmesiyle oluşur. Ejakülatör kanal, prostat bezinden geçerek üretra ile birleşir.

Üretra: İdrarı mesaneden ve meniyi vas deferensten atmak için penisin içinden geçen bir tüptür.

Ejakülasyon sırasında sperm, testislerden ve epididimden vas deferense geçer. Vas deferensin kasılmasıyla sperm hareket eder. Seminal vezikülden salgılanan sıvılar meniyle birlikte üretraya doğru ilerler. Sıvılar üretraya ulaşmadan önce meni, spermi oluşturmak için prostat bezinden geçer. Son olarak ise meni, üretra yoluyla penisten dışarı atılır.

Meninin ve spermin oluşum ve vücuttan atılma yolu bu şekildedir. Sperm sayısı normalde 15 milyon/mL olmakla birlikte menide hiç sperm bulunmaması, azospermiye işaret etmektedir.

Azospermi Türleri

Azosperminin nedeni, azosperminin türüne göre farklı göstermektedir. Azospermi türleri şu şekildedir:

• Pretestiküler azospermi (obstrüktif olmayan), sperm oluşumundan sorumlu hormonların üretimlerinin bozulmasından kaynaklanmaktadır.
• Testiküler azospermi (obstrüktif olmayan), testislerin işlevindeki veya yapısındaki anormalliklerden kaynaklanmaktadır.
• Posttestiküler azospermi (obsrüktif), üreme sistemindeki tıkanıklık nedeniyle ejakülasyonda meydana gelen sorunlardan kaynaklanmaktadır.

Azospermi Nedenleri

Azosperminin nedeni, azosperminin türüne bağlı olmakla birlikte azospermi, Y kromozomunu etkileyen genetik bir sorun olduğu için vakaların yaklaşık yüzde 10 ila 15’lik kısmında hiç sperm bulunmamakta ya da çok az sperm bulunmaktadır.

Azospermiye neden olan faktörler şu şekildedir:

Pretestiküler azospermi: Obstrüktif, yani tıkayıcı olmayan bu azospermi, genetik bozukluklardan kaynaklanıyor olabilir. Örneğin, Kallmann sendromu vücudun gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) üretme yeteneğini etkileyerek sperm üretimi etkileyebilmektedir.

Beyinle ilgili sorunlar, özellikle hipotalamus ya da hipofiz bezindeki hasarlar da obstrüktif azospermiye neden olabilir. Bazı ilaçların kullanımı veya kanser için radyoterapi görmek de bu duruma katkıda bulunabilir.

Testiküler azospermi: Obsrüktif, yani tıkayıcı olmayan bu azosperminin nedeni aşağıdaki faktörler olabilir:

• Testislerin olmaması (anorşi)
• İnmemiş testisler (kriptorşidizm)
• Testislerde sperm üretimi olmaması (sertoli cell only sendromu)
• Olgun sperm üretmeyen testisler (spermatojenik arresti)

Klinefelter sendromu da azosperminin nedeni olabilir. Bu sendrom, kişinin XY yerine XXY kromozomlarıyla doğması ile ortaya çıkabilir.

Posttestiküler azospermi: Azospermi vakalarından yarısına yakın kısmını obstrüktif, yani tıkayıcı olan posttestiküler azospermiye sahiptir. Spermin hareket etmesini ve depolanmasını sağlayan epididim veya vas deferens gibi bağlantı yerlerindeki eksiklikler nedeniyle tıkanıklık meydana gelmiş olabilir.

Bazen doğuştan gelen sorunlar da tıkanıklığa yol açabilir. Örneğin, vas deferenslerin konjenital iki taraflı yokluğu, testislerde spermleri taşıyan vas deferens kanallarının eksik olabileceği genetik bir sorundur.

Obstrüktif azosperminin diğer nedenleri arasında önceden geçirilmiş ya da mevcut enfeksiyonlar, kistler, yaralanma ya da vazektomi gibi faktörler de yer alabilir.

Azospermi Belirtileri

Azospermide her zaman belirti görülmez. Hatta azosperminiz olduğunu bebek sahibi olmaya çalışana kadar fark etmeyebilirsiniz. Bununla birlikte hormonal dengesizlikler ya da kromozom bozukluklarından kaynaklanan azospermide bu sorunla bağlantılı olarak başka belirtiler ortaya çıkabilir.

Azospermide görülebilen belirtilerden bazıları şunlardır:

• Düşük cinsel istek
• Erektil disfonksiyon
• Testislerin etrafında şişkinlik, beze ya da rahatsızlık
• Yüz ya da vücut kıllarında azalma

Azospermi Teşhisi Nasıl Konur?

Azosperminin teşhis edilebilmesi için meni analizi yapılması gerekir. Bu analizde menide sperm olup olmadığını anlamak için mikroskop altında inceleme yapılır. Bununla birlikte muayene için doktora gittiğinizde meni analizinin yanı sıra aşağıdaki konular hakkında bilgi vermeniz gerekebilir: 

• Daha önce bebek sahibi olup olmadığınız
• Çocuklukta geçirdiğiniz hastalıklar
• Pelvik bölgesinden geçirdiğiniz yaralanmalar ya da ameliyatlar
• İdrar ya da üreme sisteminde enfeksiyonlar
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• Radyoterapi ya da kemoterapi görüp görmediğiniz
• Kullanmakta olduğunuz ve geçmişte kullandığınız ilaçlar
• Alkol veya uyuşturucu madde kullanımı
• Yakın zamanda ateşlenme ya da ısıya maruz kalma
• Ailede doğum kusurları, öğrenme güçlükleri, üremeyle ilgili sorunlar, kistik fibröz olup olmadığı

Doktorunuz, yukarıdaki bilgileri elde ettikten sonra fiziksel muayene yapmak isteyecektir. Fiziksel muayene ile vücudunuzun ve üreme organlarınızın yeteri kadar gelişip gelişmediği ve herhangi bir sorun olup olmadığı kontrol edilecektir.

Doktorunuz, azospermi teşhisi için aşağıdaki testlerin yapılmasını da isteyebilir:

• Testosteron ve FSH hormonlarının ölçülmesi
• Genetik test
• Üreme organlarının şeklinde ve boyutunda sorunlar olup olmadığını ya da tümör ve tıkanıklık gibi sorunları görmek amacıyla röntgen ya da ultrason
• Hipotalamus ve hipofiz bezinde bozukluk varsa bunları tespit etmek için beyin görüntüleme yöntemleri
• Testislerden biyopsi alınması

Azospermi Tedavisi

Azosperminin tedavisi, azospermiye neden olan faktöre göre belirlenecektir. Doktorunuz, azospermi için şu tedavileri önerebilir:

• Azosperminin nedeni tıkanıklık ise ameliyat ise tıkanıklıklar ortadan kaldırılabilir veya anormal ya da hiç gelişmemiş olan tüpler yeniden yapılandırılabilir.
• Azosperminin nedeni, hormon üretiminin az olması ise hormon tedavisi gerekebilir. Hormon tedavisinde kullanılan hormonlar arasında FSH, HCG, klomifen, anastrozol ve letrozol bulunmaktadır.
• Azosperminin nedeni varikosel ise sorunlu damarlar, cerrahi operasyon ile bağlanabilir ve çevre dokunun korunması sağlanabilir.

Bazı erkeklerde biyopsi ile doğrudan testisten sperm alınabilir. Testislerde canlı spermler varsa bunlar tüp bebek tedavisinde ya da mikroenjeksiyonda kullanılmak üzere toplanabilir. Azosperminin nedeni genetik bir faktörden kaynaklanıyorsa bu sorunun çocuğunuza geçmemesi için genetik testlerin yapıldığı yardımcı üreme teknikleriyle bebek sahibi olmayı düşünebilirsiniz.

Azospermi Doğal Tedavisi

Azospermide doğal tedavilerin etkisi olmayabilir. Özellikle genetik ve yapısal sorunlar nedeniyle sperm yoksa azosperminin doğal tedavilerle geçmesi mümkün olmayacaktır.

Bununla birlikte düzenli ve dengeli bir beslenme düzenine sahip olarak, yeteri kadar dinlenerek, yeteri kadar su içerek ve stresinizi kontrol altında tutarak üreme sağlığınızı destekleyebilirsiniz. İyi yaşam tarzı alışkanlıklarının yanı sıra uygulayabileceğiniz diğer doğal tedavileri doktorunuza danışabilirsiniz.

Üreme sağlığınızı desteklemek için yapabileceğiniz şeyler genel olarak şu şekildedir:

• Sperm üretimini desteklemek için besin değerleri bakımından zengin beslenin.
• Düzenli olarak egzersiz yapın. Bu sayede testosteron seviyelerinizi arttırabilirsiniz.
• Stresinizi azaltmak için yoga ya da meditasyon yapmayı deneyin. Stres hormonu kortizol, testosteron üretimini etkileyebilmektedir.
• Doktorunuza doğurganlığı destekleyen takviyeler olup olmadığını sorun.

Azospermi bazen yaralanma ya da ilaç kullanımı nedeniyle görülebildiği için azospermiyi engellemeye yardımcı olması adına şunları yapabilirsiniz:

• Testislerinize ve üreme sisteminize zarar verebilecek sert sporlardan kaçının.
• Radyason maruziyetinizi azaltın.
• Doktorunuzla sperm üretimini etkileyebilecek ilaçların faydaları ve yan etkileri üzerine konuşun.
• Testisleri yüksek sıcaklıklara maruz bırakacak sauna gibi aktivitelerden uzak durun.

Kaynaklar

Azoospermia (No Sperm Count): Types, Causes, Tests & Treatments. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved September 6, 2022, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15441-azoospermia

Marcin, A. (2019, December 11). What Is Azoospermia? Healthline. Retrieved September 6, 2022, from https://www.healthline.com/health/infertility/azoospermia