Polikistik over sendromu ya da PCOS, üreme çağındaki kadınlarda yaygın olarak görülen hormonal bir bozukluktur. PCOS’lu kadınların adet dönemleri düzensiz olabilir ya da uzun sürebilir veya erkeklik hormonu olan androjen seviyeleri yüksek olabilir. PCOS’ta yumurtalıklar büyüyebilir ve yumurtalıkların içerisinde yumurtaları saran içi sıvı dolu çok sayıda kesecik (folikül) meydana gelebilir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) Belirtileri

PCOS’ta belirtiler genelde ergenlik döneminde ilk kez adet görüldüğü zaman ortaya çıkmaktadır. Ancak bazen ani kilo alma ya da hamile kalmada zorluk gibi belirtiler de PCOS’un teşhis edilmesini sağlayabilmektedir.

PCOS’ta yaygın olarak görülen belirtiler şu şekildedir:

• Adet düzensizliği: Yumurtlamanın olmaması nedeniyle rahim içi tabaka her ay dökülmediği için düzenli olarak adet görülmez.
• Yoğun adet kanaması: Rahim içi tabakanın uzun süre birikmesiyle adet görüldüğü zaman yoğun kanamalar görülebilir.
• Vücutta tüylenme: PCOS’lu kadınların yarısından fazlasının yüzünde ve vücudunda aşırı tüylenme görülür. Bu durum, hirsutizm olarak bilinmektedir.
• Akne: Erkeklik hormonlarının aşırı üretilmesiyle cilt normalden yağlı hale gelebilir ve yüzde, göğüs bölgesinde ve sırtın üst kısmında akne oluşumuna neden olabilir.
• Kilo artışı: PCOS’u olan kadınlarda aşırı kiloluluk ya da obezite yaygın olarak görülmektedir.
• Erkek tipi kellik: PCOS, saçların incelmesine ve dökülmesine yol açabilir.
• Baş ağrısı: Hormonal değişimler, bazı kadınlarda baş ağrısını tetikleyebilmektedir.

PCOS aynı zamanda hayatın ilerleyen dönemlerinde tip 2 diyabet ve yüksek kolesterol seviyeleri gibi sağlık sorunları riskinin artmasıyla ilişkilidir.

Polikistik Over Sendromu Tedavisi

PCOS tedavisinde genelde bireysel ihtiyaçlara yönelik tedavi uygulanmaktadır. Örneğin, kısırlık, hirsutizm, akne ya da obeziteye yönelik tedavi uygulanabilir. Bu tedaviler arasında yaşam tarzında değişiklikler ve ilaç kullanımı yer alabilir.

PCOS’ta doktorunuz, yaşam değişikliği olarak düşük kalorili diyet uygulamanızı ve düzenli egzersiz yapmanızı önerebilir. Vücut ağırlığınızın yüzde 5’i kadar kilo kaybı dahi durumunuzun iyileşmesine yardımcı olabilir. Kilo vermek aynı zamanda doktorunuzun önerdiği ilaçların etkinliğini de arttırabilir.

Doktorunuz, adet döngünüzün düzenlenmesi için şu ilaçları kullanmanızı önerebilir:

Kombine doğum kontrol hapları: Östrojen ve progesteron içeren doğum kontrol hapları, androjen üretiminin azalmasına ve östrojenin dengelenmesine yardımcı olur. Hormonların düzenlenmesi ise rahim kanseri riskinizin azalmasını ve aşırı kanama, aşırı tüylenme ve akne gibi sorunların düzelmesini sağlayabilir.

Hormon tedavisi: Doktorunuzun belirleyeceği süre boyunca progesteron almanız, adet döngünüzün düzenlenmesini sağlayabilir ve rahim kanserine karşı koruma sağlayabilir. Progesteron tedavisi, androjen seviyelerini düzelmeyecek ve hamileliği engellemeyecektir. Bu nedenle bu süreçte hamile kalmak istemiyorsanız, doğum kontrol yöntemi kullanmanız önemlidir.

PCOS nedeniyle yumurtlama gerçekleşmiyorsa doktorunuz buna yönelik ilaç tedavileri önerecektir. Aynı şekilde aşırı tüylenme durumunda da doktorunuz yardımcı olacak tedaviler önerecektir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) Teşhisi Nasıl Konur?

PCOS teşhisi konurken aşağıdaki üç belirtiden en az ikisinin olup olmadığına bakılır:

• Yüksek androjen seviyeleri
• Düzensiz adet döngüleri
• Yumurtalıklarda kist

Bu belirtilerin yanı sıra akne, yüzde ve vücutta aşırı tüylenme ve kilo alma gibi sorunlar görülebilir.

Doktorunuz PCOS’tan şüpheleniyorsa pelvik muayene yapmak isteyecektir. Muayene sırasında yumurtalıklar ve üreme sistemindeki diğer kısımlar kontrol edilerek normal dışı bir oluşum olup olmadığına bakılır.

Kan testleri ise erkeklik hormonu seviyelerinin normalden yüksek olup olmadığını kontrol etmek için yapılır.

PCOS’un teşhisi için bunların yanı sıra kolesterol, insülin ve trigliserit seviyelerini ölçmek ve kalp hastalıkları ve diyabet gibi sorunlar bakımından risk değerlendirmesi yapmak için çeşitli kan testleri yapılabilir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) Komplikasyonları

Vücutta androjen seviyelerinin normalden yüksek olması, kısırlık dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.

İlk olarak kısırlık sorunundan başlayacak olursak PCOS’ta yumurtlama düzenli olarak gerçekleşmediği için hamilelik gerçekleşmeyebilir. PCOS, kadın kısırlığının başlıca nedenlerinden biridir.

PCOS, kısırlık dışında metabolik sendroma da neden olabilir. PCOS’lu kadınların yarısından fazlası aşırı kilolu ya da obezdir. PCOS ve obezitenin bir araya gelmesiyle yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, düşük HDL (iyi) kolesterol ve yüksek LDL (kötü) kolesterol ile karşılaşmak mümkündür. Bu faktörlerin bir araya gelmesiyle metabolik sendrom adı verilen durum meydana gelmektedir. Metanolik sendrom; kalp hastalıkları, diyabet ve felç açısından riskin artmasına neden olabilir.

PCOS, uyku apnesine de neden olabilmektedir. Uyku apnesi, geceleri solunumun tekrar tekrar durarak uykunun bozulmasına yol açan bir rahatsızlıktır. Uyku apnesi daha çok PCOS’u olan aşırı kilolu kadınlarda görülmektedir.

PCOS’un neden olabileceği bir diğer sorun, rahim kanseridir. Normalde adet döngüsünde yumurtlamadan sonra rahim içi tabaka dökülür. Ancak yumurtlama her ay gerçekleşmiyorsa bu tabaka birikip kalınlaşabilir. Kalınlaşan rahim içi tabaka ise rahim kanseri riskinizin artmasına neden olabilir.

Son olarak PCOS, hormonal değişimler ve aşırı tüylenme gibi belirtiler nedeniyle ruh halinin olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Bu nedenle PCOS’lu hastalarda depresyon ve anksiyete görülebilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Hamileliğe Engel mi?

PCOS, adet döngüsünü bozduğu için hamile kalmak zor olabilmektedir. Ayrıca hamile kalınması durumunda gebelik komplikasyonlar riskinin artmasına neden olabilmektedir.

Bununla birlikte kısırlık tedavileriyle PCOS’lu kadında yumurtlama mümkün olabilmektedir. Aynı zamanda kilo verme ve kan şekerini düşürme gibi değişiklikler de sağlıklı bir hamilelik yaşama şansınızın artmasına yardımcı olacaktır.

Ne Zaman Doktora Gitmek Gerekir?

Sıra dışı belirtiler yaşadığınız için PCOS’tan şüpheleniyor olabilirsiniz. Yaşadığınız belirtiler, PCOS’tan olabileceği gibi başka sağlık sorunlarından da kaynaklanıyor olabilir. Aşağıdaki belirtileri yaşamanız halinde doktorunuzu bir an önce ziyaret etmelisiniz:

• Hamilelik olmadığı halde adet görmemek
• Yüzde ve vücutta aşırı tüylenme gibi PCOS belirtileri yaşamak
• 12 aydan uzun süredir denemeye rağmen hamile kalamamak
• Aşırı susuzluk ve açlık, görüşte bulanıklık ve açıklanamayan kilo kaybı gibi diyabet belirtileri göstermek

Halihazırda adet düzensizliğiniz varsa ve hamile kalmak istiyorsanız, doktorunuzu ziyaret etmek için 12 ay beklememelisiniz.

Bununla birlikte adet düzensizliğiniz varsa ve hamilelik düşünmüyorsanız, bunun doğum kontrol yöntemi yerine geçmediğini bilmeli ve gerekli tedaviyi görmek için doktorunuzla görüşmelisiniz. Adet düzensizliği olsa dahi hamilelik mümkündür. Bu nedenle PCOS’unuz olsa da hamile kalmak istemiyorsanız, doğum kontrol yöntemi kullanmalısınız.

Kaynaklar

NHS website. “Polycystic Ovary Syndrome.” Nhs.Uk, 1 Dec. 2021, www.nhs.uk/conditions/polycystic-ovary-syndrome-pcos.

“Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) – Diagnosis and Treatment – Mayo Clinic.” Mayo Clinic, 3 Oct. 2020, www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pcos/diagnosis-treatment/drc-20353443.

“Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) – Symptoms and Causes.” Mayo Clinic, 3 Oct. 2020, www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pcos/symptoms-causes/syc-20353439.

Watson, Stephanie. “Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): Symptoms, Causes, and Treatment.” Healthline, 19 Apr. 2021, www.healthline.com/health/polycystic-ovary-disease.