Riskli gebelik ya da yüksek riskli gebelik, gebelik sırasında annenin, anne karnındaki bebeğin veya her ikisinin birden sağlığı açısından bazı risklerin söz konusu olduğu gebeliktir. Riskli gebelik, çeşitli sağlık sorunları ve annenin yaşı gibi nedenlerden dolayı meydana gelebilmektedir. Riskli gebeliklerin süreç boyunca yakından takip edilmesi gerekir.

Gebeliğiniz riskliyse doğumdan önce, doğum sırasında veya sonrasında birtakım sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Bununla birlikte riskli gebeliklerde meydana gelebilecek komplikasyonları öğrenerek kendinize ve bebeğinize en iyi şekilde nasıl bakabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Riskli Gebelik Nedir?

Tüm gebelikler belli bir ölçüde risk taşımaktadır. Bununla birlikte riskli olarak sınıflandırılan gebeliklerde annenin, bebeğin ya da her ikisinin sağlığı risk altındadır. Bu nedenle riskli sınıfındaki gebeliklerin yakından takip edilmesi gerekir. Bu sayede gebelikte ve doğumda komplikasyonlar yaşama riski azaltılabilir.

Gebeliğinizin riskli olması, bebeğinizin ya da sizin mutlaka birtakım sorunlar yaşayacağınız anlamına gelmez. Gebeliği riskli olan pek çok kadın, bazı özel ihtiyaçları olabilmesine rağmen gebeliklerini sağlıklı bir şekilde geçirebilmekte ve normal bir şekilde doğum yapabilmektedir.

Riskli Gebelik Belirtileri

Gebeliğiniz sırasında aşağıda bulunan belirtilerden herhangi birini yaşamanız halinde bir an önce doktorunuzla iletişime geçmeniz gerekir. Gebeliğiniz riskli olsun ya da olmasın, bu belirtileri dikkate almanız ve doktora gitmeniz önemlidir:

• Geçmeyen karın ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Baş dönmesi ya da bayılma
• Aşırı yorgunluk
• Anne karnındaki bebeğin hareketlerinde yavaşlama ya da durma
• Yüksek ateş
• Kalp çarpıntısı
• Normal olmayan mide bulantısı ve kusma
• Geçmeyen veya gittikçe kötüleşen şiddetli baş ağrısı
• Yüzde ya da uzuvlarda şişkinlik, kızarıklık ya da ağrı
• Kendinize ya da karnınızdaki bebeğe zarar verme düşüncesi
• Nefes almada zorluk
• Vajinal kanama ya da akıntı

Riskli Gebelik Nedenleri

Pek çok faktör, gebeliğin riskli olmasına neden olabilmektedir. Bu faktörler anneyi ve bebeği etkileyebilmekte ve gebeliğin riskli hale gelmesine yol açabilmektedir.

Gebeliği riskli hale getirebilen faktörlerden bazıları şunlardır:

Diyabet: Gebelik öncesi diyabeti olan kadınların gebelikleri zor geçebilir. Gebe kalmadan önce diyabetiniz varsa gebelik sırasında durumunuzun takip edilmesi ve uygun ilaçları kullanmanız gerekir. Gebelik diyabetiniz olması durumunda ise doktorunuz sizin ve bebeğinizin sağlığını takip ederek gerekli görmesi halinde ilaç reçete edecektir.

Genetik riskler: Sizde, eşinizde ya da ailelerinizde genetik sağlık sorunları varsa gebelik öncesi genetik tarama yaptırmak isteyebilirsiniz. Bu sayede bebeğinizin genetik hastalıklar bakımından risk altında olup olmadığını öğrenebilirsiniz.

Preeklampsi: Preeklampsi, gebelikte yüksek tansiyonla birlikte idrarda protein görülmesidir. Preeklampsinin tek tedavisi doğumun gerçekleşmesidir. Bu nedenle gebeliğiniz preeklampsi nedeniyle risk altındaysa gebeliğinizin yakından takip edilmesi gerekecektir.

Yüksek tansiyon: Gebeliğinizden önce yüksek tansiyonunuz varsa bebeğinizin gelişiminin takip edilmesi gerekebilir. Yüksek tansiyonu tedavi etmede kullanılan bazı ilaçların gebelikte kullanılması tartışmalı bir konudur.

Çoğul gebelik: İkiz gibi çoğul gebeliklerde komplikasyon riski daha yüksek olmaktadır. Çoğul gebeliği olan kadınlarda preeklampsi ve erken doğum gibi sorunlar daha yüksek oranda görülebilmektedir. İkiz gebeliklerde bebekler özellikle aynı plasentayı paylaşıyorsa anomalilerle ve gelişim sorunlarıyla karşılaşmak mümkündür. Çoğul gebelik halinde doktorunuz gebeliğinizi yakından takip edecektir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar: Gebelik öncesinde ya da gebelik sırasında cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanmanız halinde doktorunuz gerekli tedavi planını oluşturacaktır. Bununla birlikte bazı hastalıklar bebeği etkileyebileceği için bebeğin gelişimini takip etmek gerekli olabilir.

Obezite:

Obezite sorunu olan kadınlarda, gebelik sırasında diyabet, hipertansiyon ve preeklampsi gibi sağlık sorunları görülmesi ihtimali daha fazla olabilmektedir. Bu nedenle obezite sorunu yaşayan kadınlara gebe kalmadan önce kilo vermeleri tavsiye edilir.

Annedeki şu sağlık sorunları da gebeliğin riskli olmasına yol açabilir:

• Lupus ve MS gibi otomimmün hastalıklar
• Miyomlar
• Yüksek tansiyon
• HIV/AIDS
• Böbrek hastalıkları
• Polikistik over sendromu (PKOS)
• Tiroit sorunları
• Kanın pıhtılaşmasıyla ilgili sorunlar

Riskli Gebelik Yaşı Nedir?

İlk kez 35 yaşından sonra gebe kalan kadınların gebelikleri riskli kategorisindedir. Araştırmalara göre 35 yaşın üzerinde ilk kez anne olacak kadınların komplikasyon yaşama riskleri, daha genç kadınlara göre daha yüksek olmaktadır. Riskler arasında düşük veya gebelik diyabeti gibi sağlık sorunları yer alabilmektedir.

20 yaşından küçük kadınlarda da gebelik riskli olabilmektedir. Bunun nedenleri arasında kansızlık, doğum öncesi bakımın yetersizliği, erken doğum riskinin daha fazla olması ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilgisiz olma gibi faktörler bulunmaktadır.

20 yaş altı kadınlarda gebelik

20 yaş altındaki kadınlar, 20 yaşın üzerindeki kadınlara göre gebelikle ilişkili sağlık sorunları yaşama açısından daha fazla risk altındadır. 20 yaş altındaki kadınlarda gebelikle ilgili şu sorunlara rastlanabilmektedir:

• Erken doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• Gebelikle ilişkili yüksek tansiyon
• Preeklampsi

35 yaş üzeri kadınlarda gebelik

Kadının yaşı ilerledikçe gebe kalabilme şansı azalmaya başlar. Gebe kalması durumunda ise gebelikle ilgili komplikasyonlar yaşama riskinde artış olur.

35 yaş üzeri kadınlarda riskli gebelik faktörlerinden bazıları şunlardır:

Altta yatan sağlık sorunları: Yaş ilerledikçe yüksek tansiyon, diyabet ya da kalp-damar hastalıkları riski artar. Bunlar gebelikte doğru bir şekilde kontrol edilmediğinde düşük, fetüs gelişiminde zayıflık ve doğum kusurları risklerinde artış görülebilir.

Kromozom sorunları: 35 yaşın üzerindeki kadınlar, kromozom sorunlarından dolayı bebeklerinde doğum kusurları olabilir. Kromozomlarla ilişkili olarak görülen doğum kusurlarından en çok bilineni Down sendromudur. Gebelik öncesi gerekli testleri ve taramaları yaptırarak kromozom sorunlarınız olup olmadığını öğrenebilirsiniz.

Düşük: 35 yaşın üzerindeki kadınlarda düşük riski daha yüksek olmaktadır. Bunun, gebelikten önce halihazırda var olan sağlık sorunlarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bununla birlikte kadının yaşının ilerlemesiyle yumurta kalitesinde azalma olduğu için bu da düşük riskinin artmasına neden olabilmektedir.

35 yaşın üzerindeki kadınlar gebelikte şu komplikasyonlarla da karşılaşabilir:

• Yüksek tansiyon veya gebelik diyabeti riskinde artış
• Çoğul gebelik riski ya da düşük doğum ağırlığı riski
• Sezaryene ihtiyaç duyulması

Riskli Gebelik Nasıl Anlaşılır?

Gebeliğiniz sırasında doktorunuzu düzenli olarak ziyaret etmeniz önemlidir. Bu sayede gebeliğiniz riskliyse bunu daha erken öğrenebilirsiniz. Ayrıca doktorunuza varsa yaşadığınız sağlık sorunlarından ve geçmiş gebeliklerinizden de söz etmelisiniz. Gebeliğiniz riskliyse durumunuzun tüm süreç boyunca yakından takip edilmesi gerekebilir.,

Hem sizin sağlığınızı hem de bebeğinizin sağlığını kontrol etmek için şu prosedürlerden faydalanılabilir:

• Kan ve idrar testi ile genetik sorunlar kontrol edilebilir veya bebeğinizde doğum kusurları olup olmadığına bakılabilir.
• Ultrason ile ses dalgaları kullanılarak bebeğinizin rahminizdeki görüntüsü elde edilebilir ve doğum kusurları olup olmadığı kontrol edilebilir.
• Biyofizik profil gibi yöntemlerle bebeğin yeteri kadar oksijen alıp almadığı kontrol edilebilir veya nonstres test ile kalp atışı izlenebilir.

Riskli Gebelik Nasıl Önlenir?

Riskli gebeliği önlemenizin kesin bir yolu olmamakla birlikte aşağıdakileri uygulayarak komplikasyon riskinizi azaltabilirsiniz:

• Uyuşturucu ve alkolden uzak durun
• Gebe kalmadan önce sağlık sorunlarınız varsa bunlar hakkındaki riskleri öğrenin.
• Gebelik öncesi ideal kilonuzda olun.
• Uzun süredir kullandığınız ilaçlar varsa bunların gebelik sırasında kullanılmasının güvenli olduğundan emin olun.
• 18-34 yaşları arası gebelik planlayın.
• Güvenli seks yapın.

Kaynaklar

Cherney, Kristeen. “What Do You Want to Know About Pregnancy?” Healthline, 28 Feb. 2019, www.healthline.com/health/pregnancy.

“High-Risk Pregnancy: Know What to Expect.” Mayo Clinic, 18 Jan. 2022, www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/in-depth/high-risk-pregnancy/art-20047012?reDate=19082022.

“High-Risk Pregnancy: Risk Factors, Complications and Treatment.” Cleveland Clinic, my.clevelandclinic.org/health/diseases/22190-high-risk-pregnancy. Accessed 19 Aug. 2022.

“High-Risk Pregnancy: What You Need to Know.” Johns Hopkins Medicine, 11 Nov. 2021, www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/staying-healthy-during-pregnancy/high-risk-pregnancy-what-you-need-to-know.