Yaygın zührevi hastalıklar ya da diğer adıyla cinsel yolla bulaşan hastalıklar, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar sonucu meydana gelen hastalıklardır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, vücut sıvılarının değiş tokuş edildiği vajinal, oral ve anal ilişkiyle bulaşan enfeksiyonlardır.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan bazıları, özellikle tedavi edilmeleri halinde hastalığa dönüşmemekte veya kendi kendine geçebilmektedir. Ancak bazen enfeksiyona neden olan patojen, hücrelere zarar verip bunların fonksiyonlarını etkileyerek hastalığa neden olabilmektedir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar çok sayıda olmakla birlikte bunlardan en yaygın görülenlere, belirtilerine ve kuluçka sürelerine aşağıda göz atabilirsiniz.

Gonore (Bel soğukluğu)

Gonore ya da bel soğukluğu, Neisseria gonorrhea isimli bakterinin neden olduğu bir hastalıktır. Genelde üretra, göz, boğaz, vajina ve anüs gibi sıcak ve nemli ortamları seven bu bakteri, bel soğukluğuna yol açmaktadır. Bel soğukluğunda sık rastlanan belirtiler arasında vajinal akıntı, idrar sırasında yanma ya da ağrı hissi gibi belirtiler yer almaktadır. Bel soğukluğu tedavi edilmediğinde pelvik inflamatuar hastalığa dönüşerek kısırlığa ve hatta ölüme neden olabilmektedir.

Bel soğukluğu belirtileri genelde enfekte olduktan sonra 2 hafta içinde ortaya çıksa da belirtiler daha sonra da görülebilir. Enfekte olan erkeklerin yaklaşık yüzde 10’unda, kadınların ise yüzde 50’sinde herhangi bir belirti görülmemektedir.

Klamidya  

Chlamydia trachomatis bakterisinin neden olduğu klamidyada hiçbir belirti görülmeyebilir. Belirti görüldüğü zaman ise idrar sırasında yanma ile vajina ya da penisten gelen sıra dışı bir akıntı görülebilir. Klamidya, kadınlarda tıpkı gonore yani bel soğukluğu gibi  pelvik inflamatuar hastalığa dönüşerek kısırlığa, dış gebeliğe ya da kronik pelvik ağrıya yol açabilmektedir.

Klamidya belirtileri genellikle 1 ila 3 hafta sonra ortaya çıkmakla birlikte enfekte olan kadınların yaklaşık yüzde 70’inde, erkeklerin ise yaklaşık yüzde 50’sinde hiçbir belirti görülmemektedir.

Genital uçuk

Genital uçuk, Herpes simpleks virüsünün neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Virüsün yayılmasının esas yolu, cinsel temasın gerçekleşmesidir. Genital uçuk, genital bölgede ağrıya, kaşıntıya ve yaralara neden olabilir. Ancak genital uçukta hiçbir belirti görülmemesi de mümkündür.

Genital uçukta belirtiler, enfekte olduktan sonra 4-7 gün içerisinde ortaya çıkabilir. Ancak bazı kişilerde aylar ya da yıllar sonra da ortaya çıkabilmektedir.

Frengi

Frengi, şankr adı verilen yaralar yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Enfeksiyon, peniste, vajinada, ağızda, anüste ya da ağızda yuvarlak ve ağrısız yaralar şeklinde görülebilmektedir. Bazen bu yaralar hiçbir belirtiye neden olmadığı için fark edilmemektedir. Bununla birlikte enfeksiyon ilerlemeye devam etmektedir. Frengi, tedavi edilmediğinde kalbe, damarlara, karaciğere, kemiklere, eklemlere ve cilde zarar verebilmektedir.

Frengi belirtileri 2-3 hafta içinde ortaya çıkmakla birlikte belirtiler daha erken ya da daha geç de ortaya çıkabilmektedir. Frengi belirtileri genelde çok net olmamakta ve ara sıra görülebilmektedir.

Trikomonas

Trikomonas, Trichomonas vaginalis adı verilen bir parazit nedeniyle meydana gelmektedir. Tedavisi kolay bir şekilde gerçekleştirilen cinsel yolla bulaşan hastalıkların başında gelen trikomonazın kadınlarda neden olduğu belirtiler genellikle kaşıntı, yanma, cinsel organlarda kızarıklık, idrar yaparken zorluk, vajinal akıntıda değişiklik bulunmaktadır. Erkeklerde ise penisin içerisinde kaşıntı ya da tahriş, idrar yapma ya da boşalma sonrası yanma ve penisten akıntı gelmesi şeklinde olabilmektedir.

Trikomonas belirtileri genelde 4 hafta içinde ortaya çıkmakla birlikte belirtiler aylar sonra da görülebilmektedir. Enfekte olan kadınların ve erkeklerin yaklaşık yarısının hiçbir belirti göstermediği düşünülmektedir.

HPV

Cinsel açıdan aktif olan bireylerin neredeyse hepsi hayatlarının bir noktasında HPV ile karşılaşmaktadır. HPV; vajinal, anal ya da oral ilişki ile bulaşabildiği gibi cilt temasından da bulaşabilmektedir. HPV’nin çoğu tipi herhangi bir belirtiye ya da zarara neden olmamakta vücut bu virüsten kendi kendine kurtulabilmektedir. Bazı HPV tipleri ise genital siğillere neden olabilmektedri. Bazıları ise ağız ve boğaz bölgelerini etkileyebilmektedir.

HPV, kuluçka süresi uzun olan bir hastalıktır. 2-3 ay kuluçka süresi olan HPV’de genital siğilin görülmesi 1-20 ay içerisinde olabilirken tehlikeli virüs tiplerinin kansere dönüşmesi ise yıllar sürebilmektedir.

HIV

HIV, bağışıklık sistemine zarar veren bir virüstür. HIV’in ilk aşamalarında 2 ila 4 hafta süreyle lenf bezlerinde şişkinlik, ateş, kas ağrıları, baş ağrıları ve aşırı yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ardından belirtiler yıllarca ortadan kaybolabilir. Hastalık son aşamaya geldiğinde AIDS olarak bilinmektedir. Bu aşamada bağışıklık sistemi zayıflamıştır ve açıklanamayan ve önemli kilo kayıpları mümkündür. Bunların yanı sıra gece terlemeleri, ateş, sık ve şiddetli nadir görülen enfeksiyonlar, geçmeyen kuru öksürük ve ciltte döküntüler görülebilmektedir.

HIV’de ilk belirtiler 2-4 hafta sonra ortaya çıkabilmekle birlikte ilk belirtiler kaybolduktan sonra yıllarca belirti görülmese de enfeksiyon vücutta kalmaya devam etmektedir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve hastalıklardan korunmak için öncelikle korunmaya dikkat etmeniz gerekir. Korunmanın yolu ise ilişkiye başlamadan gerekli önlemleri almakla mümkün olmaktadır.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından riskinizi azaltmak için başvurabileceğiniz yollardan bazıları şu şekildedir:

• Partnerinizle birlikte cinsel geçmişiniz hakkında açıkça konuşun.
• Cinsel ilişki öncesi partnerinizle birlikte test yaptırın.
• Alkol ya da uyuşturucu madde etkisi altındayken cinsel temaslardan kaçının.
• HPV, hepatit A ve hepatit B aşılarınızı olun.
• Cinsel aktiviteler sırasında kondom gibi bariyer yöntemler kullanın.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından partnerinizle önceden konuşmanız önemli olsa da enfeksiyon taşıyan herkes belirti yaşamadığı için bunun farkında değildir. Bu nedenle test olmanız önemlidir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için cinsel ilişki sırasında da bazı noktalara dikkat etmelisiniz:

• Oyuncaklar dahil olmak üzere vajinal penetrasyon söz konusuysa kondom kullanın.
• Oral seksi için kondom kullanın.
• Elle uyarma ya da penetrasyon için eldiven kullanın.

İlişkiden önce ve sonra hijyen alışkanlıklarına dikkat etmek de cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesinde yardımcı olacaktır:

• Cinsel temas öncesi ellerinizi yıkayın.
• Cinsel temas sonrası ellerinizi yıkayın.
• Cinsel ilişki sonrası idrar yolu enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olması için idrarınızı yapın.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları engellemek için kondom kullanmak kadar kondomu doğru şekilde kullanmak da önemlidir. Bunun için kondom kullanırken şu noktalara dikkat etmelisiniz:

• Kondomun son kullanma tarihini kontrol edin.
• Kondomda delik olmadığından emin olmak için hava kabarcığı olmadığından emin olun.
• Kondomu doğru bir şekilde takın.
• Kayganlaştırıcı kullanacaksanız, kullandığınız ürünün kondom dostu olmasına dikkat edin. Lateks kondomlarla yağ bazlı kayganlaştırıcılar kullanmayın.
• Kondomu ilişki sonrası uygun bir şekilde atın.
• Kullandığınız kondomu kesinlikle tekrar kullanmayı denemeyin.

Kondom kullanmak, vücut sıvılarının geçişini engellemek açısından önemli bir yöntemdir. Kondom sayesinde cilt temaslarını azaltmanız mümkün olmakla birlikte cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar bakımından tüm riski ortadan kaldırmanız mümkün olmayacaktır.

Cilt temasıyla bulaşan enfeksiyonlardan bazıları şunlardır:

• Frengi
• Uçuk
• HPV

Uçuğunuz varsa doktorunuzla baskılama tedavisi hakkında konuşabilirsiniz. Baskılama tedavisi, uçuk yaralarının çıkmasını engellemeye yardımcı olur. Bu ilaçlar enfeksiyonu iyileştirmese de bulaşın azalmasını sağlamaya yardımcı olmaktadır. Uçuk virüsüne sahipseniz, aktif olarak uçuk lezyonuna sahip olmasanız da enfeksiyonu bulaştırabileceğinizin farkında olmanız gerekir.

Kaynaklar

“8 Common STDs: What You Need to Know | Pfizer.” Pfizer, www.pfizer.com/news/articles/8_common_stds. Accessed 26 Aug. 2022.

“Most Common STDs for Women and Men.” WebMD, 13 Aug. 2014, www.webmd.com/sexual-conditions/most-common-stds-men-women.

NHS website. “How Soon Do STI Symptoms Appear?” Nhs.Uk, 24 June 2022, www.nhs.uk/common-health-questions/sexual-health/how-soon-do-sti-symptoms-appear.

The Healthline Editorial Team. “STI Prevention for Sexual Health.” Healthline, 1 Apr. 2020, www.healthline.com/health/sexually-transmitted-diseases/safe-sex.