Vücuttaki tüm organlar gibi yumurtalıklar da yıllar geçtikçe hem boyut hem de performans açısından etkilendikleri birtakım değişikliklerden geçmektedir. Rahim ve fallop tüpleri arasında bulunan yumurtalıklar, üreme için gereklidir.

Yumurtalıklar, bebek henüz anne karnında yaklaşık 8 haftalıkken gelişmeye başlamakta ve hamilelik boyunca çok sayıda değişiklikten geçmektedir. Kadının doğurgan olduğu yıllar boyunca küçülen organlar olan yumurtalıklardaki bu küçülme, önceki yıllarda yapılan araştırmalara göre yumurta sayısındaki azalmadan kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte yumurtalık hacminin, kadının doğurganlığı ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Kadının doğurganlığı belirlenirken yalnızca yumurtalıkta kalan yumurtaların sayısı değil, aynı zamanda bu yumurtaların kaliteleri de önemlidir. Örneğin, bir kadında çok miktarda yumurta olmasına rağmen bunların hiçbiri hamileliğin gerçekleşmesi için uygun olmayabilir.

Yumurtalık boyutuna, bunun hamilelik açısından önemine ve yumurta ve yumurtalık sağlığı için neler yapabileceğinize bu yazıda göz atabilirsiniz.

Yumurtalık Boyutu Nedir?

Yumurtalık boyutu ve hacmi genelde ultrasonla belirlenir. Normal, yetişkin ve hamile olmayan üreme çağındaki kadınlarda ortalama yumurtalık hacminin 6-7 ml olduğu düşünülmektedir. Yumurtalık hacminin ortalama değerin üzerinde kabul edildiği değerler ise farklı yaşlara göre şu şekildedir:

30 yaşından küçük: 14-15 ml

30’lu yaşlar: 13 ml

40’lı yaşlar: 11 ml

50’li yaşlar: 5-6 ml

60 yaş üzeri: 4-5 ml

Yumurtalık hacminin, vücudun genel boyutuna göre biraz değişiklik göstermesi normaldir. Kadının doğurgan olduğu yıllarda yumurtalık hacmi 24 ml gibi yüksek bir değer olabilir. Ayrıca iki yumurtalığın hacmi birbirine göre değişiklik gösterebilir.

Yumurtalık Boyutu ve Hamilelik

Yumurtalık boyutunun, kadının doğurganlık döneminde sahip olduğu yumurta sayısı ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle yumurtalıkları küçük olan bir kadının, hamile kalmada zorluklar yaşaması mümkündür. Ancak bunun nedeni doğrudan yumurtalık boyutuna bağlı değildir ve yumurta rezervinin düşük olmasından kaynaklanmaktadır.  

Yumurtalık boyutu ile folikül sayısı arasında ilişki bulunmakla birlikte yumurtalıkların büyük olması, daha doğurgan olunduğu anlamına gelmez. Yumurtalıklar bazen sağlık sorunları nedeniyle büyüyebilmektedir. Örneğin, yumurtalıklar polikistik olduklarında boyut olarak büyümektedir. Bu durumda yumurtalıklar büyük olmasına karşın yumurtlamada sorunlar olduğu için hamile kalmak zorlaşacaktır.

Yumurtalıkların büyümesi, polikistik over sendromundan kaynaklanabileceği gibi başka sorunlardan da kaynaklanıyor olabilir. Yumurtalık büyümesine neden olan ve hamile kalmada zorluk yaratabilen sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:

Yumurtalık kisti

Yumurtalık kistleri, yumurtalıklarda bulunan içi sıvı dolu kistlerdir. Yaygın olarak görülen bu kistler yumurtalıkların büyümesine neden olabilmektedir. Yumurtalık kistleri genelde hiçbir soruna neden olmamakta ve birkaç ay içinde tedavi gerekmeden yok olmaktadır. Bununla birlikte kistler çok büyürse ağrı ve şişkinlik gibi belirtilere neden olabilir ve patlamaları durumunda ameliyat olunması gerekebilir.

Polikistik over sendromu (PKOS)

Polikistik over sendromu, erkeklik hormonu olan androjen seviyelerinin kadında normal seviyelerin üzerinde olmasından kaynaklanmaktadır. Bu hormonun fazla olması, yumurtalıklarda kist oluşmasına ve yumurtalıkların büyümesine neden olabilmektedir.

PKOS, yumurtlamayla ilgili sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle hamile kalmak istiyorsanız, doktorunuz yumurtlamanız için bazı ilaçlar reçete edebilir. Bunun yanı sıra hamile kalmayı düşünmüyorsanız, belirtilerinizi kontrol altına almak için doğum kontrol hapları kullanmanız gerekebilir.

Çikolata kisti

Çikolata kisti, rahim içine ait dokunun yumurtalık kisti oluşturmasıdır. Normalde rahim içi doku her ay birikir ve adet kanamasıyla birlikte atılır. Bu doku, yumurtalıklarda olduğunda birikir ve atılamaz. Çikolata kisti tedavi edilmediğinde yumurtalıklara zarar verebilir ve hamileliği engelleyebilir. Bu kistler aynı zamanda yumurtalık kanseri riskinin artmasına neden olabilir. Bu nedenle çikolata kistiniz olduğundan şüpheleniyorsanız, doktorunuzu ziyaret etmeli ve gerekli tedavileri görmelisiniz.

İyi huylu tümörler

Yumurtalıkların içerisinde tümör oluşumu görülebilir. Bunların çoğu iyi huyludur ve yumurtalıkların dışarısına yayılmaz. Tümörler küçük olduklarında herhangi bir tedavi gerektirmemekle birlikte bunların düzenli olarak kontrol edilmeleri gerekebilir. Bununla birlikte tümörler yumurtalıkların büyümesine neden olabilir ve çok büyük olmaları durumunda ameliyatla alınabilir.

Yumurtalık Boyutu Nasıl Anlaşılır?

Yumurtalık boyutunu anlamak için şu yöntemler kullanılabilir:

• Ultrason, yumurtalık boyutunu anlamak için kullanılan en hızlı ve en kolay yöntemdir. Ultrason ile hem yumurtalık büyüklüğü hem de folikül sayısı tespit edilebilir.
• Yumurtalık fonksiyonunu belirlemek amacıyla kan testi yapılabilir. Kan testinde AMH dahil olmak üzere bazı hormonlara bakılarak folikül sayısı hakkında tahminde bulunmak mümkündür.

Yumurta ve Yumurtalık Sağlığını İyileştirmenin Yolları

Yumurta ve yumurtalık sağlığı, kadının hamile kalması açısından önemlidir. Yumurtaların sayısı ve niteliği yaş ilerledikçe düşmekle birlikte günlük hayatınızda bazı noktalara dikkat ederek doğurganlığınızı destekleyebilirsiniz.

Kadınlar, doğurganlıklarını desteklemek adına şu noktalara dikkat etmelidir:

• Sağlıklı kilonuzda olun. Aşırı kilolu ya da zayıf olmak, yumurtlamayı engelleyebilmektedir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara dikkat edin. Klamidya ve bel soğukluğu gibi hastalıklar, kadınlarda kısırlığa neden olabildiği için cinsel ilişki sırasında korunun.
• Mümkünse gece vardiyasında çalışmayın. Düzenli olarak gece vardiyasında çalışmak, hormon üretimini etkileyebileceği için kısırlık riskini arttırabilir. Ancak gece vardiyasında çalışmanız gerekiyorsa çalışmadığınız zamanlar yeteri kadar uyumaya dikkat edin.

Bunların yanı sıra stres, hamile olmanızı engellemeyecek olsa da stresinizi azaltmanız ve stresle başa çıkma yöntemlerini uygulamanız, hamile kalmaya çalışırken önemlidir.

• Doğurganlığınızı arttırmak için yapmanız gereken şeylerin yanı sıra bir de yapmamanız gereken şeyler vardır. Doğurganlığınızı korumak için yapmamanız gerekenler şunlardır:
• Sigara içmeyin. Tütün ürünlerinin doğurganlığı azalttığı bilinmektedir. Sigara içmek, yumurtalıkların yaşlanmasına ve yumurtaların erkenden tükenmesine neden olur.
• Alkol tüketiminizi sınırlayın. Çok fazla alkol tüketmek, yumurtlama bozukluklarıyla ilişkilendirilmektedir. Hamile kalmak istiyorsanız, alkolü tamamen bırakmayı deneyebilirsiniz. Alkolün anne karnındaki bebek üzerindeki etkileri bilinmediğinden hamile kalmaya çalışırken ve hamilelik sırasında kadının alkol tüketmemesi önerilmektedir.
• Kafein tüketiminizi azaltın. Günlük 200 mg’ın altında kafein tüketmenin doğurganlık üzerinde etkisi olmadığı düşünülmektedir. Bu nedenle günlük kafein tüketiminizi birkaç fincan içecekle sınırlamaya dikkat edin.
• Aşırı egzersiz yapmayın. Çok fazla egzersiz yapmak, yumurtlamayı ve progesteron hormonunun üretimini azaltabilir. Bu nedenle sağlıklı kilonuzdaysanız ve yakın zamanda hamilelik planlıyorsanız, vücudunuzu zorlayacak egzersizleri haftada 5 saatten az yapmaya dikkat edin.
• Toksinlere maruz kalmayın. Çevresel kirleticiler ve toksinler, doğurganlığı etkileyebildiği için toksinlerden uzak durmaya çalışın.

Menopozda Yumurtalıkların Durumu

Yumurtalık rezervi, kadının doğurganlık çağında sahip olduğu foliküllerle ilişkilidir. Bir yumurtalıktaki toplam folikül sayısı, yumurtalığın büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Folikül sayısı ne kadar fazla olursa yumurtalık boyutu o kadar büyük olur. Bu nedenle yumurtalık büyüklüğünün, doğurganlığın ne kadar süreceği üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.

Genç yetişkin bir kadının yumurtalık boyutu, normal olarak kabul edilenden daha düşük ve folikül sayısı normalden azsa bu kadının, normal ya da daha büyük yumurtalıklara sahip kadınlara göre erken menopoza girme olasılığı o kadar yüksektir.

Kaynaklar

Bell, Daniel. “Ovary Size and Volume.” Radiology Reference Article | Radiopaedia.org, 3 May 2022, radiopaedia.org/articles/ovary-size-and-volume?lang=us.

“Female Fertility: Why Lifestyle Choices Count.” Mayo Clinic, 5 May 2022, www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/getting-pregnant/in-depth/female-fertility/art-20045887.

“Is Ovary Size Important?” Instituto Bernabeu – Clínicas De Reproducción Asistida, 15 Mar. 2022, www.institutobernabeu.com/en/blog/ovary-size-important.

“Ovary Size May Predict Biological Clock.” WebMD, 17 June 2004, www.webmd.com/infertility-and-reproduction/news/20040617/ovary-size-may-predict-biological-clock.

Watson, Stephanie. “What Causes Enlarged Ovaries, and How Are They Treated?” Healthline, 15 Dec. 2017, www.healthline.com/health/womens-health/enlarged-ovaries.