Progesteron, gebelik sırasında bebeğin taşınabilmesi için rahim içi tabakanın gelişmesine yardımcı olan ve kasılmaları engelleyen bir hormondur. Gebeliğin erken dönemlerinde kasılmaların gerçekleşmesi durumunda düşük gerçekleşebilir. Progesteron, gebeliğin sonlarına doğru göğüslerin süt üretimine hazırlanmasına yardımcı olur. Ayrıca anne karnında büyümekte olan bebeğe daha fazla oksijen gitmesini sağlar.

Gebelikte progesteron değerinin ne olması gerektiğini ve progesteron seviyelerinin düşük ya da yüksek olması durumunda neler yapılabileceğini bu yazıda okuyabilirsiniz.

Gebelikte Hormonların Etkisi

Gebelikte progesteron seviyelerinden bahsetmeden önce hormonların gebelik üzerindeki etkilerine kısaca değinmek gerekir. Gebelikte çeşitli rolleri olan hormonlar şu şekildedir:

İnsan koryonik gonadotropini (hCG): HCG yalnızca gebelik sırasında üretilen bir hormondur. Plasenta tarafından üretilen bu hormon, ilk seviyelerde önemli bir yüksekle gösterir. Gebelikteki mide bulantısı ve kusmanın sorumlusu hCG olabilir.

İnsan plasental laktojeni (hPL): Plasenta tarafından üretilen bu hormon, fetüsün beslenmesini sağlar. Aynı zamanda göğüslerdeki süt bezlerini uyarır.

Östrojen: Normalde yumurtalıkların ürettiği bu hormon gebelik sırasında plasenta tarafından üretilir.

Progesteron: Gebelik sırasında yumurtalıklar ve plasenta tarafından üretilen progesteron, döllenmiş yumurtanın tutunması için rahim içi tabakanın kalınlaşmasını sağlar.

Gebelikte Progesteron Kaç Olmalı?

Gebelikte yumurtanın döllenmesiyle birlikte rahim içi tabaka adet kanaması ile atılmaz ve progesteron üretimi devam eder. Progesteron, rahim içine giden kan damarlarının daha fazla kan üretmesine yardımcı olur. Aynı zamanda gelişmekte olan embriyoya besinlerin ulaşmasını sağlamaya yardımcı olur.

Gebelikte plasentanın oluşmasıyla plasenta da progesteron üretmeye başlar. Bir süre sonra progesteron en çok plasenta tarafından üretilmeye başlar. Progesteron seviyeleri, gebelik boyunca yüksek kalmaya devam eder. Progesteron seviyelerinin yüksek olması aynı zamanda vücudun gebelik sırasında daha fazla yumurta üretmesine engel olur.

Progesteron seviyeleri, kan testi ile tespit edilebilir. Mililitre başına nanogram (ng/mL) olarak ölçülen progesteron seviyeleri, adet döngüsü ve gebelik boyunca farklılık gösterir.

Adet döngüsü ve gebelik boyunca progesteron seviyeleri yaklaşık olarak şu şekilde olur:

Aşama	Progesteron seviyeleri (ng/mL)
Yumurtlama öncesi	< 0.89
Yumurtlama	≤ 12
Yumurtlama sonrası	1.8–24
İlk trimester	11–44
İkinci trimester	25–83
Üçüncü trimester	58–214

Gebelikte Progesteron Düşüklüğü

Progesteron, üreme çağı boyunca önemli bir hormondur. Yeteri kadar progesteron olmaması durumunda gebe kalma ya da gebeliği sürdürmeyle ilgili sorunlar yaşanabilir.

Progesteron, yumurtalıklardan birinin yumurta bırakmasından sonra yükselmeye başlar. Progesteron, yumurtanın döllenmesi durumunda embriyonun tutunması için rahim içinin kalınlaşmasına yardımcı olur. Rahim içi tabaka yeterince kalın olmadığında döllenmiş yumurta tutunamaz.

Progesteron düşüklüğü, gebe olmayan kadınlarda şu belirtilerin görülmesine neden olabilir:

• Baş ağrısı
• Kaygı ya da depresyon gibi ruh halinde değişimler
• Adet düzensizliği

Progesteron düşüklüğü, gebe olmayan kadınlarda adet dışı kanamalara yol açabilir. Adet düzensizliği ya da adet görmeme gibi belirtiler, yumurtalıkların gerektiği şekilde işlemediğine ve progesteron seviyelerinin düşük olduğuna işaret ediyor olabilir.

Progesteron, gebelikte ise bebek doğana kadar rahim içi tabakanın korunması için önemlidir. Gebelikte progesteron seviyelerinin artmasıyla göğüslerde hassasiyet ve mide bulantısı gibi belirtiler görülür. Progesteron seviyelerinin düşük olması, rahmin bebeği doğuma kadar taşıyamamasına neden olabilir.

Gebelikte progesteron seviyelerinin düşük olması durumunda lekelenme ve düşük gibi belirtiler görülebilir. Progesteron seviyelerinin düşük olması, dış gebeliğe işaret ediyor olabilir ve dış gebelik, düşük veya fetüsün ölümü ile sonuçlanır.

Vücutta progesteron seviyeleri gerekenden düşük olduğunda östrojen hormonu baskın hale gelebilir. Bu durumda aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Kilo artışı
• Cinsel istekte azalma, ruh halinde değişimler, depresyon
• PMS, adet düzensizliği, yoğun kanama
• Göğüslerde hassasiyet
• Miyomlar
• Safra kesesiyle ilgili sorunlar

Gebelikte Progesteron Düşüklüğü Tedavisi

Gebelikte progesteron tedavisi, erken doğum riskinin azaltılmasına yardımcı olabilir. Erken doğum, doğumun 37. haftasından önce gerçekleşmesiyle meydana gelir. Erken doğum ile dünyaya gelen bebeklerin hastanede daha uzun sürmeleri gerekebilir ya da bebeklerde bazı sağlık sorunları görülebilir.

Gebelikte progesteron düşüklüğü yaşanması durumunda vajinal progesteron kullanımı gerekebilir. Vajinal progesteron, rahim ağzı yetmezliği olan ya da tekil gebelik yaşayan kadınlarda erken doğum riskini azaltmada faydalı olabilir. Aynı zamanda progesteron enjeksiyonu da erken doğum riskini azaltmaya yardımcı olabilir. 

Gebelikte Progesteron Yüksekliği

Progesteron, rahim içi tabakanın gebelik için hazırlanmasından sorumludur. Bu nedenle gebelik gerçekleştiğinde vücuttaki progesteron seviyeleri yükselmeye devam eder ve vücutta daha fazla kan üretilmeye başlar.

Progesteron seviyeleri, gebelik boyunca yüksek kalmaya devam eder ve çoğul gebelik durumunda daha da yüksek seviyelerde olabilir. Bununla birlikte yüksek progesteron seviyeleri, yumurtalık kisti, adrenal bezlerinde bozukluk veya yumurtalık kanseri gibi sorunların belirtisi olabilir. Aynı zamanda plasentadaki hücrelerde anomaliler olan mol gebeliğin belirtisi de olabilir.

Progesteron seviyelerinin yüksek olması başlı başına bir sağlık sorunu olmamakla birlikte altta yatan bazı sağlık sorunları, progesteron seviyelerinin yükselmesine neden olmuş olabilir. Örneğin, konjenital adrenal hiperplazi durumunda progesteron seviyeleri yükselebilir. Nadir olarak görülen bu hastalık, böbreklerin üzerinde yer alan adrenal bezlerini etkiler. Bu durumda hormon üretiminde dengesizlikler olur. Konjenital adrenal hiperplazinin şiddetli olması durumunda kadınlarda cinsel organlarda belirsizlik olabilirken daha hafif olması durumunda ise erken ergenlik belirtileri ve doğurganlıkla ilgili sorunlar görülebilir.

Progesteron yüksekliğine neden olan sorunlardan bir diğer mol gebeliğidir. Mol gebeliği, embriyonun düzgün bir şekilde oluşmaması ve plasentanın iyi huylu tümör haline gelmesiyle meydana gelmektedir. Mol gebeliği başlarda normal gebelik gibi görünebilmekle birlikte ilerleyen dönemlerde aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• İlk trimesterde açık kırmızı ila koyu kahverengi kanama
• Şiddetli mide bulantısı ve kusma
• Vajinadan üzüme benzer kistler gelmesi
• Pelvik baskı ya da ağrı

Mol gebeliği belirtileriniz varsa bir an önce doktorunuzu ziyaret etmelisiniz. Doktorunuz, mol gebeliği ile ilişkili olarak şu belirtileri tespit edebilir:

• Rahimde ani büyüme
• Yüksek tansiyon
• Preeklampsi
• Yumurtalık kistleri
• Kansızlık
• Hipertiroidi

Mol gebeliği, yumurtanın düzgün bir şekilde döllenmemesiyle meydana gelir. Normalde insan hücreleri 23 çift kromozomdan meydana gelir. Kromozom çiftlerindeki kromozomlardan bir tanesi anneden gelirken bir tanesi ise babadan gelir. Tam mol gebeliğinde yumurta, bir ya da iki sperm tarafından döllenmiştir ve tüm genetik materyal babadan gelir. Kısmi mol gebeliğinde ise anneden gelen kromozomlar olmasına rağmen babadan iki set kromozom gelmekte ve embriyoda 46 yerine 69 kromozom bulunmaktadır.

Mol gebeliği devam edemeyeceği için gebeliğin sonlandırılması gerekir. Dilatasyon ve küretaj ile mol dokusu rahimden alınarak gebelik sonlandırılır. Bazı durumlarda ise histerektomi yapılması veya hCG seviyelerinin takip edilmesi gerekebilir.

Kaynaklar

“High Progesterone: Signs, Symptoms, and Complications.” Verywell Health, 28 Jan. 2022, www.verywellhealth.com/high-progesterone-symptoms-5185751.

“Hormones During Pregnancy.” Johns Hopkins Medicine, 19 Nov. 2019, www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/staying-healthy-during-pregnancy/hormones-during-pregnancy.

“Molar Pregnancy – Symptoms and Causes.” Mayo Clinic, 13 May 2021, www.mayoclinic.org/diseases-conditions/molar-pregnancy/symptoms-causes/syc-20375175.

“Progesterone Treatment to Help Prevent Premature Birth.” Copyright 2022 March of Dimes. All Rights Reserved., www.marchofdimes.org/complications/progesterone-treatment-to-help-prevent-premature-birth.aspx#. Accessed 30 Sept. 2022.

Seladi-Schulman, Jill, PhD. “Everything You Need to Know About Progesterone.” Healthline, 1 Apr. 2020, www.healthline.com/health/progesterone-function.